Vandaag 80 jaar geleden: Vierlingsbeekse verzetsheld Toon Mooren sterft jong in Mauthausen
VIERLINGSBEEK – Het is vandaag 80 jaar geleden dat de Vierlingsbeekse verzetsheld Toon Mooren stierf in het Oostenrijkse concentratiekamp Mauthausen van de Duitsers. Hij was pas 21 jaar en lid van de lokale voetbalclub Volharding. Daardoor heeft zijn naam ook een plaatsje op het ‘Monument voor gevallen KNVB-bondsleden’ in Zeist. Dit is het verhaal van Toon Mooren, met dank aan Stichting Herdenking Brabants Gesneuvelden.
Het leven van Toon Mooren begint op 19 maart 1923. Hij wordt geboren als Antonius Lodewijk Joseph Mooren in Vierlingsbeek, waar hij ook opgroeit aan de Spoorstraat. Ten tijde van de jaren van de Duitse bezetting, heeft hij een baan als belastingambtenaar in Venray. Zijn verkering, Annie Rademakers, komt uit Venlo, een plaats die later nog relevant blijkt in zijn bijzondere verhaal.
Hulp aan onderduikers
Mooren vindt het belangrijk om mensen in nood te helpen. Daarom verleent hij hulp aan onderduikers in samenwerking met onder andere Gerard Smals Lei Thijssen uit Vierlingsbeek en Lei Derks uit Groeningen. Daarnaast wordt hij in Venlo actief voor de Pilotenhulplijn en de Knokploeg. Dat eerste loopt erop uit dat Toon te hulp schiet wanneer er tijdens carnaval 1944 boven Groeningen een Amerikaans vliegtuig uit de lucht wordt geschoten.
Amerikaan op de fiets
De inzittenden van het vliegtuig weten hun eigen leven te redden met behulp van parachutes. Vanaf de grond ziet Nel, de zus van Toon, het allemaal gebeuren. Zij waarschuwt haar broer. Op de fiets vertrekt hij naar de plaats waar de Amerikanen geland zijn. Ze worden al omringd door mensen uit de buurt. Zonder bang te zijn om zichzelf zichtbaar te maken, stapt Mooren naar voren om de helpende hand uit te steken. Op zijn fiets brengt hij een van de Amerikanen naar het dorp.
Langs Duitse controlepost
Natuurlijk is het zaak om de Amerikanen verder weg te brengen voor hun veiligheid. Dokter Reijers in Groeningen leent Toon Mooren zijn auto om ze naar een veilige plek in de buurt van Mill te brengen. Harry Melissen bestuurt de wagen. Onderweg komt het gezelschap een Duitse controlepost tegen, waar ze staande worden gehouden. Harry liegt dat hij de dokter is. Dat wordt geloofd, waarop ze ongehinderd verder kunnen rijden richting Mill.
Huiszoeking bij ouders
Helaas krijgt deze actie een staartje, want iemand tipt de Duitsers erover. Duitse soldaten gaan op zoek naar Mooren en kloppen op de vrijdag na carnaval aan bij het ouderlijk huis van Toon in Vierlingsbeek. Die hielden er echter al rekening mee dat er vroeg of laat vragen over Toon zouden worden gesteld. Daarom verwijderden ze uit voorzorg al alle foto’s van hun zoon en laten de Duitsers weten geen idee te hebben waar Toon zich bevindt. Daar nemen de soldaten geen genoegen mee. Bij een huiszoeking worden er Amerikaanse laarzen gevonden, wat reden is om mevrouw Mooren en haar twee dochters voor verhoor mee te nemen naar het Huis van Bewaring in ’s-Hertogenbosch. Pas op Paaszaterdag worden ze weer vrijgelaten.
Arrestatie
Terwijl het huis van zijn ouders doorzocht wordt, bevindt Toon zich in De Zwaan in Venray. Hij wordt op de hoogte gebracht van het feit dat de Duitsers naar hem op zoek zijn. Daarom duikt hij zelf onder in Venlo. Helaas komen de Duitsers komen hem op het spoor en wordt hij daar gearresteerd. Zij brengen hem naar het politiebureau. De knokploeg doet nog een poging hem vrij te krijgen, maar die is vruchteloos.
Van kamp naar kamp
Voor straf wordt Toon naar kamp Amersfoort gebracht. Daar maakt hij een zware tijd door als gevolg van een straf regime en willekeurige mishandelingen door bewakers. Zijn situatie wordt wat beter wanneer hij naar de gevangenis in Maastricht wordt overgeplaatst. Daar kan zijn familie hem eten en schone kleren sturen. In de vuile kleren, die om gewassen te worden teruggestuurd worden, verstopt Mooren briefjes waarmee hij zijn familie op de hoogte houdt van wat hij allemaal doormaakt. Toch eindigt ook deze situatie en volgt transport naar kamp Vught. Maar omdat de geallieerden naderen, blijft hij ook daar niet lang. De SS gaat op ‘Dolle Dinsdag’ (5 september 1944) over tot de evacuatie van het kamp. Samen met de meeste mannelijke gevangenen, wordt Toon Mooren naar Sachsenhausen getransporteerd, ten noorden van Berlijn. Vervolgens wordt hij gestuurd naar wat zijn laatste halte blijkt te zijn: Mauthausen in Oostenrijk.
Berucht concentratiekamp
Al gedurende de oorlog is het concentratiekamp in Mauthausen berucht. De Duitsers zelf noemen het niet voor niets ‘de bottenbreker’ vanwege het wrede regime dat er heerst. Gevangenen moeten werken in de nabijgelegen steengroeve, waar ze met rotsblokken tot 50 kilo vanuit de groeve de 186 traptreden van de ‘Dodentrap’ naar het kamp moeten zien te beklimmen. Onderweg zakten velen in elkaar van uitputting of werden ze zonder aanleiding door een bewaker beschoten. Zij die vielen, namen ook de mensen achter hen mee. Naast dit werden de gevangen ook gedwongen elkaar van de hoge afgrond in de steengroeve te duwen.
Laatste brief
Dat dit niet goed zou aflopen voor hem, wist Mooren maar al te goed. In zijn laatste brief neemt hij afscheid van zijn familie. “Dierbare Moeder en zusjes, ik dank U bijzonder voor Uwe liefdevolle zorgen en gij allen, bidt toch veel voor mij. Geliefde verloofde, wij hadden zulke heerlijke toekomstdromen. God heeft anders beschikt. Zoek troost, steun en sterkte bij onze hemelse Moeder. Onder Hare schutse zal je toekomst toch nog gelukkig zijn. Tot weerzien, en dan voor altijd bij God.” Ook roept hij op om de strijd voort te zetten: “Wij moeten doorzetten en strijden voor het geluk van onze kinderen en dierbaren, voor God, kerk, vaderland en volk. Maria zal onze Voorspreekster zijn.”
Overlijden
Het voorgevoel van Toon Mooren komt op 5 maart 1945 uit. Op die dag bezwijkt de Vierlingsbeekse verzetsheld in kamp Mauthausen aan de gevolgen van ernstige mishandeling, ondervoeding en uitputting van het extreem zware werk in de steengroeves. Hij is dan nog maar 21 jaar oud. Pas in december van dat jaar wordt zijn familie door het Rode Kruis op de hoogte gebracht van zijn overlijden.
